İçindekiler
Teklif Hakkı Nedir?
Telif hakkı, kişiye meydana getirdiği fikir ya da sanat eserinin hukuki anlamda korunması hakkını temin eden özel bir düzenlemedir. Eser sahiplerinin bu sıfatlarından kaynaklanan mali ve manevi haklarının korunması açısından bazı durumlarda telif hakkı tescilinin varlığı aranmıştır. Eser sahibi eseri meydana getirmekle birlikte bu haklara kavuşmaktadır. Ancak bazı istisnai durumlarda haklarının hukuki olarak korunması telif hakkının alınmış olması şartına da bağlı kılınmıştır. Telif hakkı bu anlamda düşünüldüğünde eserin ortaya çıkmasıyla birlikte doğan ancak bazı durumlarda tescillenmesi gerekli olan bir haktır. Eserlerin yayılması, çoğaltılıp kullanılması gibi hallerin tescile zorunlu kıldığı durumlar makalemizde incelenecek olup ihlali durumunda neler yapılabileceğini ele alacağız.
Telif Hakkı Nasıl Alınır?
Telif hakkı sıklıkla marka ve patent ile karıştırılan fakat bu süreçten oldukça farklı prosedüre sahip bir kavramdır. Zira marka ve patentte tescil işlemi haklara sahip olup kullanabilmek açısından zorunlu iken telif hakkı için istisnai durumlar haricinde tescil zorunlu değildir. Telif hakkı kavramı fikri eser veya sanat eseri meydana getirildiğinde çoğu halde kendiliğinden oluşan bir haktır ve bu durumlarda herhangi bir tescil işlemine gerek duyulmamaktadır.
Fikir ve sanat eseri FSEK uyarınca tanımlanmış olup, kapsamına ilmi eserler yanı sıra edebi, musiki eserler, sinema ve bilgisayar oyunları gibi pek çok eser girmektedir. Telif hakkı bakımından bu eserlerin tescil edilmesine gerek yoktur. Eserlerin meydana gelişi ile birlikte eser sahibi bu eserler üzerinde birtakım mali ve manevi haklara sahip olur. Bu anlamda tescil eser sahibi olunduğunun ve dolayısıyla sahip olunan hakların ispatı açısından kolaylık sağlamaktadır. Zorunlu olmayan tesciller için Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ilgili Genel Müdürlüğü olan Telif Hakları ve Sinema Genel Müdürlüğü’ne yapılacak başvuru ile gerçekleşir. Telif hakkı; sinema, müzik eserleri ile bilgisayar oyunları için tescilin zorunlu olduğu hallerdendir. Bu eserlerde yönetmelik uyarınca belirtilen prosedürlerden geçerek tescil yasal bir zorunluluktur.
Telif Hakkı Şartları
Telif hakkı kapsamına girebilmesi için bir eserin FSEK uyarınca belli bazı şartları taşıması gerekmektedir. Tümünü kapsaması halinde eser kategorisine girebilecek olan ürünün taşıması gereken şartlar;
- Fikri temelli bir somut ürün olması,
- Ürünün “eser” niteliği taşıması yani; şahsilik unsuru barındırıp üreten kişinin şahsi niteliklerini yansıtmış olması,
- Ortaya çıkan ürünün algılanabilir ve şekillenmiş olması,
- Fikri ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında belirlenmiş eser türlerinin kapsamına girmesidir.
Telif hakkı sahibinin hayatı boyunca korunduğu gibi ölümünden itibaren 70 yıl korunmaktadır. Gerçek kişiler için geçerli olan bu düzenleme; tüzel kişiler açısından ise eserin aleni hale gelmesinden itibaren geçerli olan 70 yıllık koruma süresine sahiptir.
Telif Hakkı Sahibinin Mali ve Manevi Hakları
Telif hakkı sahibi Fikri ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca mali ve manevi haklar başlıkları altında birtakım haklara sahiptirler. Bu haklardan mali olanlar işleme, çoğaltma, yayma, temsil ve umuma iletin hakkıdır. Manevi haklar ise adın belirlenmesi, umuma sunma, eserde değişiklik yapılmasının meni ile zilyet ve malike karşı haklardır. Bu haklar tescilin zorunlu olduğu durumlarda telif hakkının tescili ile birlikte eser sahibinin kullanım hakkı ortaya çıkan haklardır. Telif hakkı ihlal edilen eser sahibi belirli haklara sahiptir ve bu haklara dayanarak bazı davaları açabilir.
Telif Hakkı İhlali Halinde Açılabilecek Davalar
Tecavüzün Tespiti Davası
Telif hakkının ihlal edilmesi halinde FSEK kapsamında tecavüzün olup olmadığının tespitine ilişkin tecavüzün tespiti davası açılabilir. Bu dava, ayrı açılabileceği gibi tecavüzün ref’i, tecavüzün men’i ve tazminat davasıyla birlikte açılabilmektedir. Davaların açılmasından önce mutlaka Fikri ve Sınai Haklar Hukuku alanında özellikle telif hakkı davaları konusunda çalışan avukatlardan destek alınması gerekmektedir. Keza dava şartı olan arabuluculuk başvurusu başta olmak üzere telif hakkı davaları söz konusu olduğunda birçok hukuki ve teknik detay gündeme gelmektedir. Telif hakkı avukatı ile çalışılarak davanızın usulden reddedilmesinin önüne geçebilir ve esasa ilişkin de güçlü argümanlar üretebilirsiniz.
Tecavüzün Ref’i (Durdurulması) Davası
Telif hakkı sahibi, tescil edilmiş eserine karşı halen devam etmekte olan tecavüzün durdurulması için tecavüzün durdurulması davası açma hakkına sahiptir. Bu davanın açılabilmesi için tecavüzün devam ediyor olması ya da en azından geçmişteki tecavüzün etkilerinin halen devam ediyor olması gerekmektedir. Bu davada ihlali gerçekleştirenin kusurlu olması gerekmez, kusur şartı aranmamaktadır. Maddi haklara tecavüzün meni ile mali haklara tecavüzün meni durumları Fikri ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca ayrı ayrı değerlendirilmiştir.
Tecavüzün Men’i (Önlenmesi) Davası
Telif hakkı sahibi somut bir tehlikenin varlığında ya da gerçekleşmesi yüksek ihtimalli bir tehlikenin önlenmesi amacıyla bu davayı açma hakkına sahiptir. Bunun dışında gerçekleşmiş fakat durmuş olan bir tecavüzün tekrarına muhakkak gözle bakıldığı takdirde de bu davanın açılması mümkündür.
Telif Hakkı İhlali Hakkında Tazminat Davası
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ilgili maddelerine göre mali ve manevi hakları ihlal edilen telif hakkı sahibi bu nedenlere dayanarak tazminat davası açma hakkına sahiptir. Tescil edilmiş telif hakkına sahip eser sahibi uğradığı manevi zararın giderilmesi için mahkemeye başvurabilir. Mahkeme bu durumda somut olayın niteliklerine bakarak şartların oluşup oluşmadığına kanaat getirerek belirli bir para ödenmesine ya da bunun yerine farklı bir edime hükmedebilir.
Telif hakkı sahibi, şartları oluştuğu takdirde TBK uyarınca haksız fiil hükümlerine dayanarak ihlali gerçekleştiren kişinin kusuruna dayanarak maddi tazminat isteminde bulunabilir. Hak sahibi, hakkını ihlal eden kişinin bu fiili nedeniyle sağladığı haksız kazancın iadesini de talep etme sahibine sahiptir.
Telif Hakkına Tecavüz Suçu
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ayrıca cezai sorumluluk gerektiren halleri ve bunlar sonucunda verilecek cezaları da düzenlemiştir. Buna göre;
- Eser sahibinin mali hakları olarak saymış olduğumuz hakları, hak sahibinin rızası hilafında ihlal eden ve bu ihlal sonucu oluşan malları depolayan, satan, kiralayan, ithal ve ihraç eden kişiler 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezasına veya adli para cezasına;
- Başkasının eser sahibi sıfatını taşıdığı esere izinsiz ve usulsüz olarak kendini eser sahibi ilan eden kişi 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezasına veya adli para cezasına; bu suçun dağıtma ve yayınlama faaliyetiyle birlikte gerçekleşmesi halinde ise 6 aydan 5 yıla kadar hapis cezasına;
- Kaynak göstermeden eserden izinsiz alıntılama yoluyla intihalde bulunan kişiler hakkında 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezasına veya adli para cezasına hükmolunur.
Telif Haklarının Devredilmesi
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca telif hakkı sahibinin, eser sahibinin; sahip oldukları hakları devretme hakları bulunmaktadır. Devredilebilen haklar yalnızca mali hakları kapsamaktadır. Manevi hakların devri söz konusu değildir. Kişiye sıkı sıkıya bağlı olan manevi haklar devri hiçbir surette mümkün olmayan haklardır. Mali hakların devri ise şekil şartlarına bağlı olarak yapılması gereken sözleşmelerle gerçekleşmektedir. Bu devir sözleşmelerinin yazılı olarak yapılması gerekmektedir. Bir diğer şart ise devre konu olan hakların ayrıca ve açıkça gösterilmiş olması gerekliliğidir. Şartlara aykırı olarak düzenlenmiş olan devir sözleşmeleri geçerlilik şartını bulundurmadıkları için geçersizlik yaptırımına tabi tutulacaktır. Telif hakkı sahibi olup; mali haklarının devredilmeksizin ya da geçerli bir sözleşmeye dayanılmaksızın ihlali halinde tecrübeli bir avukat yardımı almanız lehinize olacaktır. Büromuzun telif hakları avukatı ile iletişime geçerek fikri uyuşmazlıklarınızın çözümü noktasında destek talep edebilirsiniz.
Sosyal Medyada Telif Hakkı İhlali
Telif hakkı, yaygın kullanım alanına sahip olan sosyal medya platformlarından Facebook, Instagram, Twitter gibi mecralarda teknolojik gelişmeler dolayısıyla kontrol edilmesi zor bir şekilde ihlal edilmektedir. FSEK kapsamındaki mali ve manevi korumlar kapsamına bu ve bunlar gibi pek çok diğer platformdaki izinsiz paylaşım ve yayınlamalar da girmektedir. Sosyal medya kanalları üzerinden ihlal edilen hakkınızın ihlalini engellemek ya da sonlandırmak adına yukarıda ayrıntılı olarak açıkladığımız davaları açabileceğinizi ve sosyal medya avukatı veya en iyi bilişim avukatı desteğine başvurarak profesyonel hukuki danışmanlık alabileceğinizi hatırlatırız.
