İçindekiler
Deepfake tabiri, deep learning (derin öğrenme) ve fake content (sahte içerik) kelimelerinin birleştirilmesiyle türetilmiş olup kullanım amacına göre faydalı olabileceği gibi sahte içeriği sebebiyle hukuka aykırı sonuçlar da yaratabilmektedir. AEY Legal olarak bu yazımızda sizlere Deepfake’in tanımı, Deepfake’in hukuki değerlendirmesi, Deepfake için kullanılan veriler ve KVKK kapsamında değerlendirme ile Türk Ceza Kanunu kapsamında Deepfake başıkları kapsamında açıklamalarda bulunacağız.
Deepfake Nedir?
Teknolojideki gelişmeler yapay zekayı, yapay zeka da Deepfake teknolojisini ortaya çıkarmıştır. Deepfake kavramı kaynağını deep learning/derin öğrenme ve fake content/sahte içerik kavramlarından almaktadır. Sahte medya içerikleri Deepfake adı altında derin öğrenme teknolojisi kullanılarak üretilmektedir. Ancak bu üretim tarafların rızasıyla hukuka uygun bir biçimde gerçekleştirilebilmektedir. Temelde bir fotoğraf ya da videoda yer alan kişilerin yüzleri ve yüz ifadeleri başka kişilerin yüzleri ve yüz ifadeleriyle değiştirilmektedir veya gerçekte hiç var olmayan bir insan varmış gibi baştan oluşturulmaktadır. Bu değişiklikler aşırı gerçekçi olup ayırt edilememektedir. Bu değişiklikler yüzün yanısıra vücudun herhangi bir bölümünde ve kişinin sözlerinde de yapılabilmektedir. Böylelikle kişinin hiç söylemediği sözler, sanki o söylüyormuş gibi değiştirilmektedir.
Örneğin tüm dünyada siyasi etki sahibi bir politikacının videosu Deepfake kullanılarak manipüle edilip, terör örgütünün gerçekleştirdiği eylemleri destekleyen bir açıklama yapıyormuş gibi gösterilebilecektir.
Deepfake için Kullanılan Veriler ve KVKK Kapsamında Değerlendirme
Deepfake’te kişilerin yüz ifadeleri aynı kişinin görüntü ve sesiyle birleştirilerek manipüle edilmekte ve başka bir yüze kopyalanmaktadır. Bu kapsamda kişinin mimikleri ve diğer yüz ifadeleri biyometrik verisini oluşturmaktadır. 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun Özel Nitelikli Kişisel Verilerin İşlenme Şartları başlıklı 6. maddesi uyarınca kişilerin ırkı, etnik kökeni, siyasi düşüncesi, felsefi inancı, dini, mezhebi veya diğer inançları, kılık ve kıyafeti, vakıf ya da sendika üyeliği ile biyometrik ve genetik verileri özel nitelikli kişisel veridir.
Biyometrik veri, Kişisel Verileri Koruma Kurumu tarafından yayınlanan “Biyometrik Verilerin İşlenmesinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlara İlişkin Rehber’de yüz görüntüleri ve daktiloskopi veriler gibi bit gerçek kişinin özgün bir şekilde teşhis edilmesini sağlayan veya teyit eden fiziksel, fizyolojik veya davranışsal özelliklerine ilişkin olarak spesifik teknik işlemeden kaynaklanan kişisel veriler olarak tanımlanmıştır. Biyometrik veriler kişiye ait fiziksel veya davranışsal özellikleri ifade etmekte olup o kişiye özgü, benzersiz ve tektir. Kişinin parmak izi, retinası, avuç içi, yüzü, el şekli, irisi biyometrik verileri gibi fizyolojik nitelikli biyometrik veriler olup kişinin yürüyüş biçimi, klavyeye basış biçimi, araba sürüş biçimi gibi biyometrik veriler de davranışsal nitelikli biyometrik verileri oluşturmaktadır.
Yine 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun Özel Nitelikli Kişisel Verilerin İşlenme Şartları başlıklı 6. maddesi uyarınca özel nitelikli kişisel verilerin ilgili kişinin açık rızası olmaksızın işlenmesi yasaktır.
İlgili kişiler yüz ifadeleri ve mimik gibi biyometrik veriyi işlemek isteyen veri sorumluları tarafından işbu kişisel veri işleme faaliyeti hakkında aydınlatılmalı ve akabinde bu kişilerden biyometrik verilerin işlenmesine ilişkin açık rıza alınmalıdır. Açık rıza alınması dışında veri sorumluları ilgili kişilerin biyometrik verilerini kanunlarda açıkça öngörülmesi halinde açık rıza almaksızın işleyebilecektir. Ancak ülkemizde henüz biyometrik verilerin Deepfake teknolojisinin kullanılması sırasında işlenmesine ilişkin açık bir kanun hükmü bulunmamaktadır.
Aydınlatma Yükümlülüğü
Veri sorumlularının aydınlatma yükümlülüğü, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun Veri Sorumlusunun Aydınlatma Yükümlülüğü başlıklı 10. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili hüküm uyarınca kişisel verilerin elde edilmesi sırasında veri sorumlusu veya yetkilendirdiği kişi, ilgili kişilere veri sorumlusunun ve varsa temsilcisinin kimliği; kişisel verilerin hangi amaçla işleneceği, işlenen kişisel verilerin kimlere ve hangi amaçla aktarılabileceği; kişisel veri toplamanın yöntemi ve hukuki sebebi ile ilgili kişinin hakları hakkında bilgi vermekle yükümlü sayılacaktır. Veri sorumlusu biyometrik verilerini işleyeceği ilgili kişiyi, kişisel veri işleme faaliyeti ve süreci hakkında ilk olarak yukarıda belirtilen kapsamda aydınlatmalıdır.
Veri sorumlusu, aydınlatma yükümlülüğünün yerine getirilmesi sonrasında ilgili kişiden biyometrik verisini işlemek için açık rıza almalıdır. Bu açık rıza belirli bir konuya ilişkin olmalı, bilgilendirmeye dayanmalı ve özgür iradeyle ilgili kişi tarafından açıklanmalıdır. Bu şartları içeren bir açık rıza ilgili kişiden alındığı takdirde ilgili kişinin biyometrik verileri Deepfake teknolojisiyle veri sorumlusu tarafından işlenebilecektir.
Ancak yukarıda belirttiğimiz aydınlatma ve açık rıza yükümlülüğü yerine getirilirken bu kişisel veri işleme faaliyetinin 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nda yer alan genel ilkelerle de uyumlu olması gerekecektir. 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun Genel İlkeler başlıklı 4. maddesinde kişisel verilerin işlenmesine ilişkin genel ilkeler sayılmıştır. Bunlar:
- Hukuka ve dürüstlük kurallarına uygun olma,
- Doğru ve gerektiğinde güncel olma,
- Belirli, açık ve meşru amaçlar için işlenme,
- İşlendikleri amaçla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü olma,
- İlgili mevzuatta öngörülen veya işlendikleri amaç için gerekli olan süre kadar muhafaza edilme
Olarak gösterilmiştir.
Deepfake teknolojisi kapsamında biyometrik verinin işlenmesi ancak ve ancak ilgili kişinin açık rıza vermesi halinde gerçekleştirilebilecektir. Örneğin bir söz sanatçısı konseri için biyometrik verilerinin işlenmesi adına Deepfake içerikler üreten bir şirkete rıza verebilir, bu hukuka uygun bir işleme olup yukarıda belirtilen kişisel veri işleme ilkeleriyle aynı doğrultudadır. Ancak bu müzisyenin biyometrik verilerinin hukuka aykırı bir biçimde bir seçim propagandasında kullanılıyor olması artık hukuka aykırı bir kişisel veri işleme faaliyeti olacaktır.
Türk Ceza Kanunu Kapsamında Deepfake
Deepfake’in kişilerin rızalarına aykırı kullanımı hukuka aykırı olup cezalandırılmayı da gerektirmektedir. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda hukuka aykırı ve cezalandırılabilir Deepfake çalışmaları için açık bir kanun hükmü yoktur. Ancak bazı hükümler bu suçun cezalandırılmasında önemli rol oynamaktadır. Bunlardan ilki kişisel verilerin kaydedilmesi ve bu verileri hukuka aykırı verme, yayma ve ele geçirme suçudur. Deepfake olan içeriğin üretilmesinde derin öğrenme için çok fazla veriye ihtiyaç duyulmaktadır. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun Kişisel Verilerin Kaydedilmesi başlıklı 135. maddesi uyarınca hukuka aykırı olarak kişisel verileri kaydeden kimse bir yıldan üç yıla kadar cezalandırılacaktır. Yine 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun Verileri Hukuka Aykırı Olarak Verme veya Ele Geçirme başlıklı 136. maddesi uyarınca kişisel verileri hukuka aykırı olarak bir başkasına veren, yayan veya ele geçiren kişi iki yıldan dört yıla kadar cezalandırılacaktır.
Yine Deepfake teknolojisiyle müstehcen medya içeriği yayımlayanlar hakkında da 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun Müstehcenlik başlıklı 226. maddesi uyarınca ceza uygulanabilecektir. İlgili hüküm uyarınca bir çocuğa müstehcen görüntü, yazı veya sözleri içeren ürünleri veren ya da bunların içeriğini gösteren, okuyan, okutan veya dinleten kişi altı aydan iki yıla kadar hapis ve adli para cezasıyla cezalandırılacaktır.
Yukarıda belirtilen ceza hükümleri dışında Deepfake teknolojisinin kullanılması özel hayatın gizliliğini ihlal, hakaret, dolandırıcılık, korku ve panik yaratmak amacıyla tehdit, suç işlemeye tahrik, suçu ve suçluyu övme, halkı kin ve düşmanlığa tahrik ve aşağılama gibi ancak bununla sınırlı olmayan birçok suçu da gündeme getirebilecektir.
Yukarıda hukuki açıdan önem ihtiva eden “Deepfake’in Hukuki Değerlendirmesi” konusu genel bir çerçeveyle açıklanmıştır. “Deepfake’in Hukuki Değerlendirmesi” konusu oldukça önemli ve hukuki danışmanlık alınması gereken başlıca konulardan biridir. Daha fazla bilgi ve danışmanlık için hukuk büromuzla iletişime geçebilirsiniz.
